Nằm ở thôn Trấn Ninh II thuộc xã Tân Thịnh, thành phố Yên Bái (tỉnh Yên Bái), đền Rối và chùa Rối lâu nay đã trở thành điểm đến quen thuộc của nhiều tín đồ phật tử thập phương.


Di tích đền Rối và chùa Rối được xây dựng vào khoảng thế kỷ XIX, trải qua bao biến cố thăng trầm, chiến tranh phá hoại, đến năm 1997 đền và chùa liên tục được trùng tu, tôn tạo và vẫn còn giữ nguyên được dáng vẻ nguyên sơ cổ kính ban đầu. Là hai công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng đẹp, bề thế, trải suốt từ chân đồi lên tới đỉnh đồi, di tích đền Rối và chùa Rối mang đậm phong cách kiến trúc của những ngôi đền, chùa kiểu miền núi phía Bắc.

Theo ngọc phả thì đền Rối và chùa Rối có từ khoảng nửa đầu thế kỷ XIX. Đền thờ thần Ngọc Dung là con gái thứ 8 của vua Hùng đã có công bảo trợ đất nước, che chở dân lành nên được ban sắc phong là Sơn Thủy Linh Thần.

Ấn tượng đầu tiên của du khách khi đến với khu di tích chùa Rối là phải đi qua đền Rối rồi theo con đường của những cung bậc với hai bên là những hàng cây và đặc biệt là du khách sẽ được hòa mình vào một thế giới tâm linh đầy bí ẩn. Bỏ qua những suy nghĩ, vướng bận của đời sống thường ngày, du khách sẽ nhập vào lẽ vô chấp của đạo để thấy thiên nhiên tươi đẹp và hùng vĩ, thấy được một cuộc sống thật nhẹ nhàng và thanh tịnh.

Nằm trên một quả đồi có hình bát úp, Chùa Rối được xây dựng theo lối chữ đinh với 3 gian tiền đường và 2 gian Hậu cung lợp mái chảy với tổng diện tích trên 55 m2. Là một ngôi chùa nhỏ nhưng với bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, tượng phật đã được tạo tác khá tinh thế và bài trí một cách tỉ mỉ. Ở trên cùng là dòng chữ: Binh pháp tự (tức là Chùa binh pháp). Còn 2 bên là hai câu đối với ý nghĩa: Phúc Thọ khang linh dân an quốc thái trường và Từ bi quảng đại Phật đạo vô biên thịnh. Cách chùa Rối chừng 2m là cây đa cổ thụ có hình thù khá độc đáo với tuổi đời hàng trăm năm.

Đền Rối nằm tọa lạc dưới chân quả đồi có kết cấu theo lối chữ nhất với một gian đại bái và một gian hậu cung. Ngoài cùng là sân đền. Trong gian Đại Bái của đền còn giữ nguyên trạng phần kiến trúc mỹ thuật cổ triều Nguyễn.Di tích đền Rối được các triều vua phong kiến nhà Nguyễn ban cho hai đạo sắc là sắc phong năm thứ 5 vua Duy Tân và sắc phong Khải Định cửu niên.

Cùng với thời gian, do chiến tranh và những thăng trầm của lịch sử, đền và chùa Rối đã có lúc bị rơi vào tình trạng bỏ hoang. Đến năm 1991, đền và chùa Rối mới bắt đầu được được tu bổ và sửa sang lại nhiều lần. Năm 2005, Đền, chùa Rối đã được UBND tỉnh Yên Bái xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Và từ đây, đền, chùa Rối đã trở thành nơi sinh hoạt tín ngưỡng của nhiều du khách thập phương trong và ngoài tỉnh.

Hàng năm, cứ vào ngày mùng 6, 7 tháng Giêng âm lịch, Đền tổ chức chính hội, dân làng khiêng kiệu và đánh chiêng trống rước hai đạo sắc của Đền Rối (sắc phong Ngọc Dung Công chúa) từ đền Rối về Đình làng Yên (cách đền Rối khoảng 3km) nhằm tưởng nhớ đến công lao của bà đã che chở, bảo vệ cho dân lành có một cuộc sống bình an và hạnh phúc. Ngoài phần lễ, Đền còn tổ chức các lễ hội như: hát Chầu văn và chơi trò gặm cỏ nghé trâu…

Với những giá trị văn hóa còn được giữ nguyên, đền và chùa Rối không chỉ là điểm đến cúng lễ, cầu an lành của các tín đồ phật tử thập phương mà còn là nơi vãn cảnh thanh tịnh, hấp dẫn cho du khách mỗi khi thấy cuộc sống có quá nhiều bộn bề bởi nơi đây - trời đất giao hòa và lòng người sẽ trở nên tĩnh tại hơn, thư thái hơn khi được hòa mình với thiên nhiên cao rộng và đón nhận sự linh nghiệm cho những ước mong.